Тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн нарийн дансны тухай хуулиар тэтгэврийн даатгалд даатгуулсан иргэнд тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн нэрийн данс нээх, уг дансны эхний үлдэгдэл, даатгуулагчийн шимтгэл, хүүг тооцох, нэрийн данснаас тэтгэвэр тогтоон олгохтой холбоотой харилцааг зохицуулсан.
Нэрийн данс нээх нөхцөл:
Нэрийн дансыг нийгмийн даатгалын тухай хууль тогтоомжид заасан нөхцөл журмын дагуу тэтгэврийн даатгалд хамрагдсан дараах иргэдэд нээнэ. Үүнд:
- 1960 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр ба түүнээс хойш төрсөн Монгол улсын иргэн;
- Тус улсад байнга оршин суугаа гадаадын иргэн болон харьяалалгүй хүн.
Нэрийн дансны орлогын эх үүсвэр:
Даатгуулагчийн нэрийн дансны орлого нь дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ:
- Нэрийн дансны эхний үлдэгдэл;
- Даатгуулагчийн төлсөн шимтгэл;
- Ажил олгогчийн төлсөн шимтгэл;
- Төрөөс төлсөн шимтгэл;
- Нэрийн дансны орлогод тооцсон хүү.
Даатгуулагчид нэрийн дансны гарааны үлдэгдэл тооцохдоо:
- Даатгуулагчийн нэрийн данс нээлгэх хүртэл буюу 1999 оны 12 дугаар сарын сарын 31-ний өдрийг дуустал нийт ажилласан хугацаа (жилээр);
- 1995 оноос хойших хугацаанд авч байсан 5 жилийн дундаж индексжүүлсэн хөдөлмөрийн хөлсний хэмжээ;
- Сард төлбөл зохих шимтгэлийн хувь хэмжээ;
- Сүүлийн 5 жил (1995-1999)-ийн улсын дундаж хөдөлмөрийн хөлсний дундаж индекс зэргийг үндэслэнэ.
Санамж: 2000 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнө тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлж ажилласан даатгуулагчид гарааны үлдэгдэл тооцно.
Тэтгэврийн даатгалын санд төлсөн шимтгэлийн орлогоос үйл ажиллагааны зардал, тахир дутуугийн, тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэрт зориулан 4 хувиар тооцон хасаж бүртгэнэ.
Өндөр насны тэтгэвэр авах эрх:
Даатгуулагч дараах нөхцөл болзлыг хангасан тохиолдолд өндөр насны тэтгэвэр авна:
| Д/д | Тэтгэвэр авах эрх |
| 1 | 1960 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр ба түүнээс хойш төрсөн |
| 2 | 60 нас хүрсэн даатгуулагч эсвэл 55 нас хүрсэн эмэгтэй өөрөө хүсвэл |
| 3 | Нийтдээ 180 ба түүнээс дээш сар тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн |
| 4 | Тэтгэвэр тогтоолгох хүсэлт гаргаж хөдөлмөрийн гэрээгээ дуусгавар болгосон буюу хөдөлмөр эрхлэх, төрийн алба хаах үйл ажиллагаагаа зогсоосон байх |
Нэрийн дансны аргаар тэтгэвэр тооцох аргачлал:
Т-сарын тэтгэврийн хэмжээ;
Т=X/К :12 Х-нэрийн дансны нийт орлого;
К-тэтгэвэр авах дундаж хугацааны илэрхийлэл.
Санамж: Дундаж хугацааны илэрхийллийг Үндэсний статистикийн газраас гаргасан тооцоо, саналыг үндэслэн Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөл тогтооно.
Жишээ нь 1: Даатгуулагч 1960 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр төрсөн эрэгтэй, нэрийн дансанд бүртгэгдсэн нийт орлого нь 150 000 000 төгрөг, тэтгэвэр авах дундаж хугацааны илэрхийлэл 15 жил, түүнд нэрийн дансны аргаар тэтгэвэр тооцоход сарын тэтгэвэр нь:
150 000 000
Т= : 12 сар = 833 333 төгрөг болно. 15 жил
Жишээ нь 2: Даатгуулагч 1965 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр төрсөн эмэгтэй, нэрийн дансанд бүртгэгдсэн нийт орлого нь 150 000 000 төгрөг, тэтгэвэр авах дундаж хугацааны илэрхийлэл 22 жил, түүнд нэрийн дансны аргаар тэтгэвэр тооцоход сарын тэтгэвэр нь:
150 000 000
Т = : 12 сар = 568 182 төгрөг болно. 22 жил
